Nie ma co ukrywać – chyba każda kobieta, która choruje na endometriozę, zgodzi się z tym, że jest to wyjątkowo wredne schorzenie. Tym bardziej że lubi chodzić parami z innymi chorobami. Jedną z nich jest IBS, czyli zespół jelita drażliwego (lub zespół jelita nadwrażliwego). W przypadku jego zdiagnozowania, wprowadzenie klasycznej wersji diety przeciwzapalnej nie wystarczy. Konieczna jest dieta LOW FODMAP, pozwalająca określić, które produkty powodują nieprzyjemne dolegliwości. Jakie są zasady tej diety? Kiedy faktycznie zachodzi potrzeba, aby ją wprowadzić?

IBS – co to?

Zanim przejdę do omawiania objawów IBS wyjaśnię, czym w ogóle jest zespół jelita drażliwego. Należy on do czynnościowych chorób przewodu pokarmowego, czyli takich, których objawy nie są związane z konkretną przyczyną (np. pojawieniem się guza). Uznaje się, że jego występowanie jest wieloczynnikowe – wskazuje się na rolę zaburzeń osi mózg-jelito czy mikrobioty jelitowej.

W przebiegu zespołu jelita drażliwego obserwuje się nawracające bóle brzucha, które wiążą się z wypróżnieniem, zmianą konsystencji stolca czy częstością rytmu wypróżnień. W zależności od dominujących objawów wyróżnia się 4 podtypy tego schorzenia:

• z dominującym zaparciem (IBS-C)

• z dominującą biegunką (IBS-D)

• z mieszanym typem wypróżnień (IBS-M)

• postać niesklasyfikowaną (IBS-U)

Przy czym nie są to objawy, które występują po prostu raz na jakiś czas. Żeby mówić o zespole jelita drażliwego, muszą być spełnione Kryteria Rzymskie IV. Zgodnie z nimi chorobę rozpoznaje się, gdy ból brzucha występuje średnio przynajmniej 1 raz w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące i spełnia minimum 2 z poniższych kryteriów:

• wiąże się ze zmianą konsystencji stolca

• wiąże się z wypróżnieniem

• wiąże się ze zmianą częstości wypróżnień

Co więcej, powyższe kryteria muszą być spełnione przez ostatnie 3 miesiące przy wystąpieniu objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem [1]. To pokazuje, jak ważną rolę odgrywa uważna obserwacja organizmu. Czasami ciężko jest sięgnąć pamięcią kilka miesięcy wstecz, dlatego przy problemach z nawracającymi bólami brzucha warto robić sobie zapiski (papierowe, elektroniczne – niezależnie w jakiej formie je zrobisz, będą pomocne przy diagnostyce).

Zespół jelita drażliwego występuje częściej u kobiet z endometriozą

Tyle już napisałam o zespole jelita drażliwego, ale jeszcze nie wyjaśniłam, co tak naprawdę ma wspólnego z endometriozą? Niestety, okazuje się, że jest on częstszym problemem u kobiet z endometriozą. Niektóre badania pokazują, że IBS występuje nawet 2-3 razy częściej w tej grupie [2, 3].

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego jest jeszcze trudniejsza przy endometriozie. W niektórych przypadkach zdarza się, że kobieta wychodzi z gabinetu z diagnozą IBS, a to tylko „przykrywka”. Faktycznym problemem okazuje się tzw. endo belly. Już wyjaśniam, o co chodzi…

IBS, czy endo belly – jak to odróżnić?

Jednym z najczęstszych objawów endometriozy są nie tylko bolesne miesiączki, ale i dolegliwości ze strony układu pokarmowego. W niektórych przypadkach ich źródłem jest IBS, za to w innych – endo belly.

Jest to termin, który możesz znać z mediów społecznościowych. Nie jest to żadna oficjalna nazwa, której używa się w literaturze fachowej (a przynajmniej ja spotkałam to określenie tylko w jednym badaniu opublikowanym w bazie PubMed). Co nie oznacza, że jest to wymyślony problem. Wręcz przeciwnie – należy wziąć go pod uwagę, jeśli mówimy o podejrzeniu zespołu jelita nadwrażliwego u kobiety z endometriozą.

Diagnoza IBS i co dalej?

Gdy wiadomo już, co jest źródłem Twoich dolegliwości, pojawia się kolejne pytanie – co dalej? Jeśli okaże się, że przyczyną jest IBS, zaleca się wprowadzenie diety LOW FODMAP. Polega ona na wyeliminowaniu produktów bogatych w FODMAP ( krótkołańcuchowych węglowodanów słabo wchłanianych, szybko fermentujących, o wysokim ciśnieniu osmotycznym) na kilka tygodni, a następnie ponownym wprowadzaniu ich do diety i obserwowaniu reakcji organizmu.

Dieta LOW FODMAP nie jest na całe życie! Sprawdź, jakie są jej etapy

Naczytałaś się, że dieta LOW FODMAP polega na wyeliminowaniu wielu różnych produktów (nawet tych uważanych za zdrowe) i już jesteś przerażona?! Spokojnie, po pierwsze pamiętaj, że jest to dieta składająca się z trzech etapów. Tylko pierwszy z nich można określić jako restrykcyjny.

1. ETAP I: eliminacja produktów bogatych w FODMAP. Czas trwania to max. 6 tygodni (w uzasadnionych przypadkach zachodzi konieczność wydłużenia tego etapu).

1. ETAP II: ponowne wprowadzenie produktów będących źródłem FODMAP. Czas trwania to 8-12 tygodni.

1. ETAP III: personalizacja diety, by jak najlepiej odpowiadała indywidualnym potrzebom. Na tym etapie z Twojego jadłospisu znikają tylko te produkty bogate w FODMAP, które faktycznie wywołują dolegliwości.

Wybrane produkty bogate w FODMAP, które powinny zostać wyeliminowane w I fazie diety

Przykładowe przepisy LOW FODMAP

Co jeść na diecie przeciwzapalnej w wersji LOW FODMAP? Jeśli nie masz pomysłu na posiłki, sprawdź moje propozycje. Zaznaczam, że są to pomysły na dania, które będą odpowiednie w I fazie diety.

Dzień I

• Śniadanie: omlet ze szpinakiem i pomidorami, świeżo wyciskany sok z pomarańczy.

• Drugie śniadanie: energetyczny koktajl borówkowo-jaglany na mleku migdałowym.

• Obiad: pieczona pierś z indyka bez skóry, podana z frytkami warzywnymi (z marchewki, pietruszki) i kaszą jaglaną.

• Kolacja: zupa krem z cukinii.

Dzień II

• Śniadanie: sałatka warzywna z jajkiem i oliwkami, smoothie ananasowo-imbirowe.

• Drugie śniadanie: jaglanka z musem truskawkowym.

• Obiad: zapiekany bakłażan z łososiem podany z białą kaszą gryczaną.

• Kolacja: naleśniki gryczane ze szpinakiem i serem feta.

Jak pokazują wyniki badań, IBS to problem, który częściej dotyka kobiet z endometriozą. Co nie oznacza, że zawsze współwystępuje z endometriozą. Pamiętaj, że przyczyną dolegliwości może być zupełnie coś innego. Zanim wprowadzisz dietę przeciwzapalną w wersji LOW FODMAP, sprawdź, czy faktycznie jej potrzebujesz.

Jesteś przekonana, że jesz zdrowo, ale mimo to ciągle zmagasz się z problemami żołądkowo-jelitowymi? Być może szukasz problemu w złym miejscu. Umów się na współpracę indywidualną – przeanalizuję Twoje wyniki badań i nawyki żywieniowe, a następnie podpowiem, co zmienić w diecie i suplementacji, żebyś czuła się lepiej.

[1] Adrych, Krystian. „Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych.” Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 12. No. 6. 2018.

[2] Chiaffarino F., Cipriani S., Ricci E., Roncella E., Mauri PA, Parazzini F., Vercellini P. Endometrioza i zapalna choroba jelit: systematyczny przegląd literatury. Eur. 2020; 252 :246–251.

[3] Nabi MY, Nauhria S., Reel M., Londono S., Vasireddi A., Elmiry M., Ramdass PV Endometrioza i zespół jelita drażliwego: systematyczny przegląd i metaanalizy. Front. Med. 2022; 9 :914356.

[4] Velho RV, Werner F, Mechsner S. Endo Belly: What Is It and Why Does It Happen?-A Narrative Review. J Clin Med. 2023 Nov 19;12(22):7176. 

[5] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-fodmap-zasady-i-zastosowanie/

[6] https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/fodmap-tabelka.pdf