Kawa to drugi towar handlowy na świecie (zaraz po ropie naftowej). Nazywa się ją „płynnym złotem” i nie chodzi tu wyłącznie o finanse. Mała czarna to dla wielu osób prawdziwe złoto po nieprzespanej nocy, podczas ciężkiego dnia w pracy itp. Jednak w przypadku różnych dolegliwości i chorób pojawiają się wątpliwości, czy kawa nie zaszkodzi? W tym artykule skupię się na jednej chorobie i odpowiem na pytanie o to, czy picie kawy jest zdrowe przy endometriozie?

Kawa a estrogen

W przypadku endometriozy niezwykle zasadne wydaje się pytanie o to, czy kawa podnosi poziom estrogenu? Prawdopodobnie wpływają na to czynniki, które nie są zależne od Ciebie, czyli uwarunkowania genetyczne i pochodzenie etniczne.

W jednym z badań przeprowadzonych przez National Institutes of Health wykazano, że przyjmowanie 200 mg kofeiny (około 2 filiżanek kawy) ma zdolność do podnoszenia lub obniżania poziomu estrogenu w zależności od genetyki, pochodzenia etnicznego oraz źródła kofeiny. Zaobserwowano, że picie kawy zwiększyło poziom estrogenu we krwi tylko w przypadku Azjatek. Odnotowano również, że znaczenie miało źródło kofeiny – picie napojów gazowanych z kofeiną miało największy wpływ na poziom hormonów.

https://www.nih.gov/news-events/news-releases/nih-study-shows-caffeine-consumption-linked-estrogen-changes

Cytowane wyżej źródło podaje, że picie kawy może działać wręcz odwrotnie, czyli obniżać poziom estrogenu we krwi w zależności od uwarunkowań genetycznych i pochodzenia etnicznego. Jednak zdania na ten temat są podzielone i inne źródła wskazują, że kawa ma niekorzystny wpływ na poziom estrogenu.

W związku z tym skupiłabym się raczej na innej kwestii, czyli wpływie picia kawy na wątrobę i mikrobiotę jelit, które odgrywają ważną rolę w metabolizmie estrogenów.

Picie kawy a metabolizm estrogenów

Kawa to bardzo dobre źródło antyoksydantów, które chronią komórki wątroby przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Zawiera również diterpeny (kafeol i kafestol), pobudzające enzymy wątrobowe i wzmagające działanie detoksykacyjne wątroby, a także związki sprzyjające regeneracji wątroby.

To bardzo ważna informacja, biorąc pod uwagę fakt, że wątroba odgrywa kluczową rolę w metabolizmie estrogenów. Idąc tym tropem, korzystny wpływ kawy na zdrowie tego narządu oddziałuje pośrednio na metabolizm hormonów.

Nie zapominajmy też o mikrobiocie jelit, która podobnie jak wątroba zajmuje ważne miejsce w metabolizmie estrogenów.

Wyniki badań wskazują na różnice w składzie mikrobioty jelit u osób pijących kawę. Badacze zaobserwowali, że po wypiciu kawy wzrasta populacja korzystnych dla zdrowia bakterii jelitowych Bifidobacterium, a maleje tych, które uznaje się za patogenne (Clostridium i Escherichia coli). Przy czym znaczenie ma częstość picia kawy –  mikrobiota jelitowa osób badanych, które codziennie spożywały kawę, wykazywała znacznie większą ilość prozdrowotnych bakterii jelitowych w porównaniu z osobami pijącymi kawę rzadziej (lub wcale). 

González et al. (2020), Vernocchi et al. (2020)

Jednak korzystny wpływ kawy na mikrobiotę jelit nie oznacza, że powinny pić ją kobiety z problemami ze strony układu pokarmowego.

Czy picie kawy jest zdrowe przy problemach żołądkowo-jelitowych?

Kawa to taki czarny charakter, który oskarża się o różne złe rzeczy. Nie zawsze jest to prawdą. Jednak w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego, przeciwnicy małej czarnej mają rację – kawa pobudza perystaltykę jelit, przez co nie jest wskazana w biegunkach (w tym w biegunkowej postaci IBS). Choć nie oznacza to, że każda osoba z IBS odczuje negatywne skutki picia kawy – zależy to od indywidualnej tolerancji (dlatego jak zawsze zachęcam do obserwacji organizmu), a także postaci zespołu jelita drażliwego. W przypadku postaci z dominującym zaparciem może ułatwić wypróżnienia.

IBS to jedno. Picie kawy wzbudza również wiele wątpliwości, jeśli chodzi o inne przyczyny dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Wiadomo, że mocna kawa jest niezalecana w przypadku wskazania do stosowania diety lekkostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie kwasu żołądkowego. W związku z tym powinny uważać na nią kobiety, które oprócz endometriozy zmagają się z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak:

• refluks żołądkowo-przełykowy
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
• przewlekły nadkwaśny nieżyt żołądka

Lepiej odstawić kawę również na czas rekonwalescencji w przypadku zabiegów operacyjnych wykonywanych w obrębie jamy brzusznej (zarówno kilka dni przed planowanym zabiegiem, jak i do czasu przejścia na standardową dietę przeciwzapalną po jego wykonaniu).

Picie kawy a bolesne i obfite miesiączki

Bolesne i obfite miesiączki to jeden z najczęstszych objawów endometriozy. W związku z tym zasadne wydaje się pytanie o to, czy picie kawy powoduje jego nasilenie?

W badaniu przeprowadzonym przez Asmaa Zki Bin Mahmoud et al. (2014) na grupie 350 kobiet zaobserwowano, że istnieje pozytywny związek pomiędzy piciem kawy a przedłużającym się i obfitym krwawieniem miesiączkowym. Przy czym należy podkreślić, że bardziej obfite miesiączki zaobserwowano tylko u kobiet, które piły kawę rozpuszczalną. Poza tym warto mieć na uwadze, że było to badanie, w którym kobiety samodzielnie określały ilość spożywanej kawy. W związku z tym istnieje ryzyko błędu w tym zakresie.

Asmaa Zki Bin Mahmoud et al. (2014)

W innym badaniu również wskazano, że kawa może być jednym z czynników nasilających bóle menstruacyjne. Jednak tym razem nie chodziło tylko o kawę. Większe nasilenie dolegliwości bólowych zaobserwowano u kobiet, które piły kawę, a do tego spożywały produkty słodzone cukrem, słone przekąski czy produkty o wysokiej zawartości tłuszczu dodanego [5].

Badacze podkreślają, że picie kawy w czasie miesiączki może prowadzić nie tylko do nasilenia dolegliwości bólowych. U niektórych kobiet kawa przyczynia się do bólu głowy, biegunki czy obrzęków. Z drugiej strony kobiety regularnie pijące małą czarną, mogą czuć się gorzej po całkowitym odstawieniu kofeiny przed miesiączką.

Endometrioza a picie kawy – moje praktyczne wskazówki dla Ciebie

Czas zebrać te wszystkie informacje w całość i odpowiedzieć na najważniejsze pytanie tego artykułu – czy picie kawy jest zdrowe przy endometriozie?

Wydaje mi się, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Jest ono bardzo ogólne. Patrząc na wysoką zawartość antyoksydantów (jednego z filarów diety przeciwzapalnej), można powiedzieć, że TAK. Z kolei biorąc pod uwagę częste problemy żołądkowo-jelitowe u kobiet z endometriozą nie wygląda to już tak różowo. Uważam, że powinnaś obserwować swój organizm – jeśli dobrze tolerujesz kawę, możesz pić ją dalej w umiarkowanych ilościach.

5 zasad, o których powinnaś pamiętać, jeśli chcesz pić kawę przy endometriozie

1. Pamiętaj, że źródłem kofeiny jest nie tylko kawa, ale i herbata (zarówno czarna, jak i zielona uznawana za zdrowszą), niektóre słodkie napoje gazowane, czekolada czy napoje energetyzujące.
2. Każdy człowiek inaczej toleruje kawę (zależy to od różnych czynników m.in. uwarunkowań genetycznych, pochodzenia etnicznego, częstości picia kawy). W związku z tym nie kieruj się wyłącznie tym, co przyjmuje się jako ogólne zalecenia. Pamiętaj, żeby uważnie obserwować swój organizm.
3. Zrezygnuj z picia kawy (albo znacznie ogranicz ją w porozumieniu z dietetykiem), jeśli masz postać biegunkową IBS, wskazania do stosowania diety lekkostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie kwasu żołądkowego albo jesteś w okresie okołooperacyjnym.
4. Na kilka dni przed spodziewaną miesiączką (mniej więcej 2-3 dni przed) ogranicz kofeinę. Zmniejsz ilość wypijanych kaw o połowę (np. pij jedną filiżankę, zamiast dwóch), wystrzegaj się produktów o właściwościach prozapalnych (np. słodyczy, słodkich napojów, słonych przekąsek) i korzystaj z cennych właściwości ziół. Przed miesiączką dobrą decyzją będzie np. picie naparu z rumianku (więcej na temat stosowania ziół dowiesz się z mojego ebooka Kobiecy Zielnik).
5. Jeśli nie chcesz stracić antyoksydacyjnych właściwości kawy, unikaj dodatku mleka lub oleju kokosowego (tzw. kuloodpornej kawy). Prowadzą one do powstawania nierozpuszczalnych związków, które obniżają właściwości antyoksydacyjne. Poza tym pamiętaj, aby nie dodawać cukru, słodkich syropów czy śmietanki do kawy (chyba, że robisz to naprawdę okazjonalnie).

Jeśli masz zdiagnozowaną endometriozę lub adenomiozę i chcesz wspomóc jej leczenie poprzez dietę, zapraszam Cię do indywidualnej współpracy. Przygotuję dla Ciebie indywidualną analizę nawyków żywieniowych, zalecenia żywieniowe, jadłospis i plan suplementacji. Dzięki temu będziesz wiedziała, jak jeść zdrowo, a przy tym nie tracić dużo czasu i energii!

1. https://www.nih.gov/news-events/news-releases/nih-study-shows-caffeine-consumption-linked-estrogen-changes
2. González S, Salazar N, Ruiz-Saavedra S, Gómez-Martín M, de Los Reyes-Gavilán CG, Gueimonde M. Long-Term Coffee Consumption is Associated with Fecal Microbial Composition in Humans. Nutrients. 2020 May 1;12(5):1287.
3. Vernocchi P, Del Chierico F, Putignani L. Gut Microbiota Metabolism and Interaction with Food Components. Int J Mol Sci. 2020 May 23;21(10):3688.
4. Asmaa Zki Bin Mahmoud, Alaa Naeem Makhdoom, Lujain Alaaldeen Mufti, Rasha Salem Alreheli, Rawan Ghazi Farghal, Sarah Ehab Aljaouni Association between menstrual disturbances and habitual use of caffeine, Journal of Taibah University Medical Sciences, 2014, 9(4):341-344.