Spis treści
ToggleSUPLEMENTACJA WITAMINY D – CO MUSISZ WIEDZIEĆ
W okresie jesienno-zimowym powraca temat jakim jest suplementacja witaminy D. Obecnie wiemy już, że jej działanie nie ogranicza się wyłącznie do układu kostnego. Coraz więcej mówi się o roli, jaką witamina D spełnia w cukrzycy, chorobach autoimmunologicznych czy depresji. Suplementacja witaminy D to ważne i wielowymiarowe zagadnienie. W związku z tym, że nastał październik, jest to dobry moment, aby przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu.
Czy suplementacja witaminy D jest konieczna tylko jesienią i zimą?
Stanowisko ekspertów na temat suplementacji witaminy D w okresie jesienno-zimowym jest zgodne – jest ona konieczna. Ze względu na to, że ilość promieniowania słonecznego niezbędnego do skórnej syntezy witaminy D w tym okresie jest niewielka, zaleca się suplementację od maja do września. Podkreśla się również, że należy połączyć ją z dietą bogatą w witaminę D.
A co z pozostałymi miesiącami? Czy w okresie wiosenno-letnim suplementacja witaminy D jest również konieczna? W tej kwestii zdania ekspertów są podzielone. Niektóre źródła, takie jak badanie Krzyścin i wsp. (2001) podają, że położenie geograficzne naszego kraju wyklucza efektywną fotosyntezę witaminy D nawet w miesiącach letnich. W związku z tym badacze zalecają, aby suplementować witaminę D przez cały rok.
Inne stanowisko przyjął Polski Zespół Ekspertów we współpracy z Europejskim Towarzystwem witaminy D – EVIDAS. Według wydanej przez nich w 2018 roku nowelizacji zasad suplementacji, przyjmowanie suplementów witaminy D w miesiącach wiosennych i letnich nie jest konieczne jeśli przebywamy na słońcu przez minimum 15 minut. Powinniśmy mieć przy tym odsłonięte podudzia i przedramiona oraz korzystać z kąpieli słonecznych w godzinach od 10 do 15 bez kremów z filtrem. Równocześnie eksperci podkreślają, że nawet jeśli ktoś spełnia te warunki to choć suplementacja nie jest konieczna, to jest wciąż zalecana i bezpieczna.
Jak interpretować te zalecenia w praktyce? Po pierwsze eksperci są zgodni co do zasadności suplementacji w okresie jesienno-zimowym. W tym okresie, suplementacja witaminy D jest jak najbardziej zalecana. Po drugie w okresie wiosenno-letnim sprawa wydaje się prosta, bo dni są zazwyczaj bardziej słoneczne. Ale! Weźcie pod uwagę fakt, że większość z nas wychodzi na słońce posmarowana kosmetykami do opalania z filtrem, które uniemożliwiają skórną syntezę witaminy D. Poza tym pojawiają się dowody na to, że mimo wszystko ilość promieni słonecznych w okresie wiosenno-letnim może być niewystarczająca do syntezy witaminy D w odpowiednich ilościach.
Biorąc pod uwagę fakt, że według najnowszych rekomendacji suplementacja witaminy D w okresie wiosenno-letnim jest bezpieczna i zalecana to myślę, że warto ją kontynuować. Szczególnie jeśli znajdujemy się w grupie zagrożonej jej niedoborami. Zaliczają siędo niej m.in. osoby z chorobami autoimmunologicznymi, cukrzycą, a także osoby otyłe.
Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja z 2018 roku
Poniżej znajdziecie najnowsze wytyczne (2018 rok) dotyczące zasad suplementacji witaminy D, które zostały opracowane przez Polski Zespół Ekspertów we współpracy z Europejskim Towarzystwem witaminy D – EVIDAS
Osoby dorosłe (w wieku od 18 do 65 lat)
Okres od maja do września: suplementacja nie jest konieczna u osób zdrowych, które przebywają na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez minimum 15 minut w godzinach od 10 do 15 bez kremów z filtrem. Pomimo tego, że suplementacja nie jest u tych osób konieczna to wciąż jest zalecana i bezpieczna.
Jeśli przedstawione wyżej warunki nie są spełnione to zaleca się suplementację na poziomie 800-2000 IU/dobę przez CAŁY ROK. Dawka zależy od masy ciała i ilości witaminy D w diecie przy czym pamiętajcie, że mówimy tu o osobach zdrowych.
Kobiety planujące dziecko
Zasady jak wyżej.
Kobiety w ciąży i karmiące
Po potwierdzeniu ciąży należy kontrolować 25(OH)D w surowicy tak, aby utrzymać optymalne stężenie >30–80 ng/ml. Jeśli nie mamy możliwości oznaczenia 25(OH)D to zaleca się 2000 IU/dobę, przez cały okres ciąży i laktacji.
Suplementacja witaminy D wśród osób szczególnie zagrożonych wystąpieniem niedoboru
Skoro mówimy już o grupie osób, które są szczególnie zagrożone niedoborem witaminy D to na wstępie sprawdźcie czy należycie do tej grupy. Zwiększone ryzyko niedoboru występuje w przypadku:
- chorób autoimmunologicznych (m.in. Hashimoto, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów, ale uwaga – coraz częściej mówi się o tym, że również endometrioza wykazuje cechy choroby autoimmunologicznej)
- chorób metabolicznych (cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, zespół metaboliczny)
- otyłości
- przewlekłego stosowania wybranych leków (m.in. kortykosteroidoterapia)
Wymieniłam tylko wybrane czynniki ryzyka, natomiast wszystkie z nich możecie zobaczyć na poniższej rycinie.
Zasady suplementacji witaminy D w grupie ryzyka wyglądają następująco:
- osoby z otyłością – podwojona dawka witaminy D względem tej, która rekomendowana jest osobom w tym samym wieku o prawidłowej masie ciała
- pozostałe osoby z grupy ryzyka – suplementacja witaminy D powinna być prowadzona pod kontrolą 25(OH)D, tak aby utrzymać optymalne stężenie (>30-50 ng/ml)
- jeśli oznaczenie 25(OH)D jest niemożliwe, zaleca się stosowanie maksymalnej dawki zalecanej osobom zdrowym z tej samej grupy wiekowej
Pamiętajcie, że profilaktyczne stosowanie suplementów witaminy D powinno być zindywidualizowane. Dawkę dobiera się na podstawie wieku, masy ciała, pory roku, a także trybu życia (w tym diety).
A co jeśli w badaniu stężenia 25(OH)D zdiagnozowany zostanie niedobór? W tej sytuacji dobiera się dawkę zależną od stężenia 25(OH)D. U osób z grupy ryzyka, brane są pod uwagę również czynniki, takie jak stosowane leki i charakterystyka danej choroby.
Musisz to wiedzieć zanim zaczniesz!
Są dwie kwestie, na które musimy zwrócić uwagę zanim rozpoczniemy suplementację witaminy D.
- Podawanie jednorazowych dawek uderzeniowych w warunkach polskich nie jest zalecane
- Przed rozpoczęciem suplementacji, jeśli to tylko możliwe zaleca się ocenę prawdopodobieństwa obecności stanu nadwrażliwości (m.in. kamica nerkowa, hiperkalcemia)
Jak się dowiedzieć, że mam niedobór witaminy D?
Skąd tak właściwie wiemy, że mamy niedobór witaminy D? Jak to sprawdzić? W tym celu musimy wykonać badanie stężenia 25(OH)D w organizmie. Standardem diagnostycznym jest oznaczenie 25(OH)D2 i 25(OH)D3(25(OH)D CAŁKOWITA – TOTAL).
Jak interpretować wynik?
Wyniki dotyczą stężenia 25(OH)D w surowicy
- Niedobór:
- ciężki: 0-10 ng/ml
- średni: >10-20 ng/ml
- lekki: >20-30 ng/ml
- Poziom zalecany: 30-80 ng/ml
- Poziom toksyczny: >100 ng/ml
Jeśli zostanie u Was zdiagnozowany niedobór, to tak jak wspominałam wcześniej dawka suplementu nie powinna być dobierana na oko. Należy dobrać ją do indywidualnych potrzeb organizmu (wieku, masy ciała, ewentualnych chorób) oraz do stężenia 25(OH)D w surowicy.
Suplementacja witaminy D – podsumowanie
Podsumowując, suplementację witaminą D można stosować przez cały rok, ponieważ nawet w okresie wiosenno-letnim jest bezpieczna i zalecana. Należy to rozważyć szczególnie w przypadku, gdy chorujecie na Hashimoto, endometriozę czy cukrzycę (lub z innych wymienionych wcześniej powodów należycie do grupy zagrożonej niedoborami).
Pamiętajcie jednak, że nie zaleca się stosowania wysokich dawek uderzeniowych w polskich warunkach. Poza tym, dawka witaminy D powinna być dobrana indywidualnie. Przy jej ustalaniu należy wziąć pod uwagę wiek, masę ciała, stan zdrowia oraz stężenie 25(OH)D w surowicy.
Wybrane źródła naukowe, z których pochodzą informacje zamieszczone w artykule
- Krzyścin JW, Jarosławski J, Sobolewski PS: A mathematical model for seasonal variability of vitamin D due to solar radiation. J Photochem Photobiol B 2011; 105(1): 106-1
- Reinhold V: Why the minimum desirable serum 25-hydroxyvita-min D level should be 75 nmol/L (30 ng/ml). Best Practice & Re-search Clinical Endocrinology & Metabolism 2011; 25: 681-69
- Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, Borszewska-Kornac-kaMK, Bossowski A, Chlebna-SokółD, Czech-Kowalska J, Dobrzańska A, Franek E, Helwich E, Jackowska T, Kalina MA, Konstantynowicz J, Książyk J, Lewiński A, Łukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Mazur A, Michałus I, Pere-gud-Pogorzelski J, Romanowska H, Ruchała M, SochaP, Szalecki M, Wielgoś M, Zwolińska D, Zygmunt A. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Gro-ups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland –Recommen-dations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives ofScientific So-cieties – 2018 Update. Front Endocrinol 9:246.
- Płudowski P, Kryśkiewicz E, Karczmarewicz E, Zasady suplementacji i standardy oceny zaopatrzenia organizmu w witaminę D w świetle jej działania plejotropowego, Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 3, 2012.