Foliany zajmują ważne miejsce w diecie i planie suplementacji kobiet starających się o dziecko i tych, które zaszły w ciążę. Co do tego chyba nikt nie ma wątpliwości. Natomiast od jakiegoś czasu trwa dyskusja na temat tego, czy najlepszym wyborem jest kwas foliowy metylowany? Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) do tej pory nie zajmowało oficjalnego stanowiska w tej sprawie. Wszystko zmieniło się 7 marca 2024 roku, gdy opublikowano „Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu„. Oszczędzę Ci czasu i energii na czytanie tego dokumentu. W niniejszym artykule znajdziesz najważniejsze informacje, które warto zapamiętać, jeśli chodzi o najnowsze stanowisko PTGiP.

Foliany, kwas foliowy, kwas foliowy metylowany – to samo, czy coś innego?

Żeby w pełni zrozumieć najnowsze rekomendacje, trzeba rozróżnić 3 podstawowe pojęcia: foliany, kwas foliowy i kwas foliowy metylowany. Nie będę wchodzić w szczegóły i wyjaśnię to w najprostszy sposób:

• foliany – ogólny termin, stosowany do opisywania różnych form witaminy B9 (m.in. kwasu foliowego, dihydrofolianu – DHF, tetrahydrofolianu – THF);
• kwas foliowy (kwas pteroilomonoglutaminowy) – syntetyczna forma witaminy B9, którą dodaje się do suplementów diety i żywności wzbogaconej w kwas foliowy;
• kwas foliowy metylowany – 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF), czyli aktywna postać kwasu foliowego, która może być bezpośrednio włączona w procesy fizjologiczne komórki;

Zarówno foliany pochodzące z diety, jak i syntetyczny kwas foliowy, muszą zostać przekształcone do aktywnej postaci kwasu foliowego, czyli 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF). Proces ten odbywa się z udziałem enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianu (MTHFR). Problem w tym, że u niektórych kobiet występuje polimorfizm genu enzymu MTHFR, który uniemożliwia prawidłową przemianę metaboliczną folianów i może prowadzić m.in. do hiperhomocysteinemii. W takich przypadkach zaleca się suplementy przed ciążą z kwasem foliowym metylowanym.

Suplementacja aktywnych folianów BYŁA zalecana tylko w niektórych przypadkach. Jednak ostatnio zaczęły pojawiać się głosy, że może być korzystna także w przypadku kobiet, u których nie stwierdzono polimofrizmu genu enzymu MTHFR. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników nie wypowiadało się na ten temat. Aż do 7 marca 2024 roku, kiedy to pojawiły się nowe rekomendacje dotyczące suplementacji aktywnych folianów.

Najnowsze rekomendacje PTGiP dotyczące suplementacji w okresie planowania ciąży i w czasie ciąży – co się zmieniło?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników już wcześniej opublikowało rekomendacje z informacjami na temat zagrożeń związanych z niedoborem kwasu foliowego oraz zaleceniami dotyczącymi jego suplementacji. Jednak nie odpowiadały one na pytanie o to, jakie foliany suplementować – syntetyczny kwas foliowy (kwas pteroilomonoglutaminowy) czy kwas foliowy metylowany? Odpowiedź znalazła się dopiero w najnowszych rekomendacjach. Pojawiło się w nich również kilka nowych zaleceń.

Zwrot w kierunku kwasu foliowego metylowanego

Zgodnie z informacjami zawartymi w najnowszych rekomendacjach PTGiP, kwas foliowy metylowany ma kilka ważnych zalet (które dają mu przewagę nad syntetycznym kwasem foliowym):

1. Charakteryzuje się wysoką biodostępnością. Jest lepszym wyborem, gdy potrzebne jest szybkie wysycenie organizmu folianami.
2. Wchodzi bezpośrednio w cykl folianów. Nie potrzeba enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianu, aby został przekształcony w aktywną postać. Metylowany kwas foliowy już jest aktywną postacią, która może być wykorzystywana na potrzeby organizmu.
3. Brak górnych tolerowanych poziomów spożycia.
4. Nie maskuje niedoborów witaminy B12, co jest szczególnie ważne w przypadku wegetarianek.

Warto wspomnieć też o tym, że w przypadku suplementacji folianów aktywnych odpada problem z zespołem niezmetabolizowanego kwasu foliowego (UMFA). Jest to zespół, który charakteryzuje się nagromadzeniem niezmetabolizowanego kwasu foliowego i zahamowaniem jego dalszych przemian. Wiążę się z większym ryzykiem wystąpienia autyzmu, alergii pokarmowych czy astmy u dziecka.

Już nie tylko foliany – co jeszcze należy suplementować według ekspertów PTGiP?

Aktywne foliany to główny bohater najnowszych rekomendacji PTGiP. Jednak eksperci podkreślają, że istnieją również inne związki, o których powinny pamiętać kobiety planujące dziecko i ciężarne.

• Cholina – szlaki przemian choliny i folianów uzupełniają się wzajemnie. Ponadto jest to związek, który wspomaga transport do łożyska kwasu dokozaheksaenowego (DHA, omega-3). Tym samym jest ważny dla prawidłowego rozwoju siatkówki i mózgu dziecka. Niedobór choliny zwiększa ryzyko dysleksji, ADHD oraz zaburzeń ze spektrum autyzmu.
• Witamina B12 – jej brak lub niedobór prowadzi do hiperhomocysteinemii i tzw. pułapki folianowej. Mówiąc najprościej, jest to pułapka, która polega na tym, że nawet przy wystarczającej ilości folianów w organizmie nie mogą one spełniać swoich ważnych funkcji.
• Witamina B6 – uczestniczy w jednym z dwóch mechanizmów obronnych przed hiperhomocysteinemią. Wiąże się ona z ryzykiem wystąpienia wad cewy nerwowej, niewydolności łożyska, wewnątrzmacicznego opóźnienia wzrastania płodu i poronień.

Według najnowszych rekomendacji zarówno kobiety planujące ciążę, jak i ciężarne (a także te, które karmią piersią) powinny suplementować aktywne foliany oraz cholinę, metylokobalaminę (wit. B12) i fosforan pirydoksalu (wit. B6).

Męski akcent, czyli foliany dla mężczyzn

W aktualnym stanowisku PTGiP pojawił się również męski akcent. Eksperci zalecają mężczyznom suplementację 0,4 mg aktywnych folianów co najmniej 12 tygodni przed koncepcją. Dlaczego? Niedobór folianów może prowadzić do hiperhomocysteinemii, która ma niekorzystny wpływ na jakość nasienia.

Podsumowanie, czyli co i w jakich ilościach suplementować?

Przechodzę do sedna. Wrzucam tabelę, w której znajdziesz odpowiedź na pytanie o to, co i w jakich ilościach suplementować?

	Jeśli planujesz dziecko:	Jeśli jesteś w ciąży:
Foliany	400 µg 5-MTHF + 400 µg kwasu foliowego	800 µg 5-MTHF (czyli kwasu foliowego metylowanego)
Inne suplementy	Cholina + metylokobalamina (B12) + fosforan pirydoksalu (B6)	Cholina + metylokobalamina (B12) +fosforan pirydoksalu (B6)
Jak długo?	Co najmniej 12 tygodni przed koncepcją.	Przez całą ciążę, a także laktację.
Cel	Wysycenie organizmu w celu zapobiegania wadom cewy nerwowej i innym zaburzeniom.	Prawidłowe podziały komórkowe, metylacja, obniżanie homocysteiny u matki i płodu.

Opracowanie własne na podstawie [1]

Eksperci PTGiP podkreślają, że ważna jest nie tylko ilość, ale i jakość przyjmowanych składników. W związku z tym zalecają, aby wybierać preparaty zweryfikowane w niezależnych laboratoriach o udokumentowanej jakości i składzie opartym o najnowsze badania i wytyczne towarzystw naukowych.

W najnowszych rekomendacjach pojawia się również informacja na temat diety. Kobietom planującym ciążę (a także ciężarnym) zaleca się spożywanie produktów bogatych w foliany. Należą do nich m.in. zielone warzywa liściaste.

Planujesz ciążę i potrzebujesz wsparcia w zakresie diety i suplementacji? Z myślą o Twoich potrzebach, stworzyłam dietę przygotowującą do ciąży, a także zestaw ebooków z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi naturalnego wsparcia płodności przy endometriozie. Dzięki zawartej w nich wiedzy przygotujesz swój organizm do ciąży, jedząc tak, jak lubisz :)!

Źródła:

1. Seremak-Mrozikiewicz A., Bomba-Okoń D., Drews K., Kaczmarek P., Wielgoś M., Sierowszewski P. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, 07.03.2024.
2. Azizollahi, Gholamabbas, et al. „Effects of supplement therapy on sperm parameters, protamine content and acrosomal integrity of varicocelectomized subjects.” Journal of assisted reproduction and genetics 30 (2013): 593-599.
3. Banyś, Karolina J., Monika W. Knopczyk, and Barbara Bobrowska-Korczak. „Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka.” Farmacja Polska 76.2 (2020): 79-87.
4. Rzepka, Zuzanna, Daniel Słaby, and Dorota Wrześniok. „Kobalamina–właściwości biomedyczne i niedobór w ujęciu biochemicznym.” Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 75.1 (2021).
5. Vanderhout, Shelley M., et al. „Nutrition, genetic variation and male fertility.” Translational andrology and urology 10.3 (2021): 1410.