Dieta przeciwzapalna
Czy picie kawy jest zdrowe przy endometriozie?
Kawa to drugi towar handlowy na świecie (zaraz po ropie naftowej). Nazywa się ją „płynnym złotem” i nie chodzi tu wyłącznie o finanse. Mała czarna
9 sierpnia 2024
Dieta bezglutenowa nie jest żadną nowością. Od dawna stanowi podstawę leczenia celiakii. Jednak pewna rzecz uległa zmianie – obecnie nie jest traktowana wyłącznie jako sposób żywienia zalecany w celiakii, a „lek” na całe zło. Część osób decyduje się wykluczyć wszystkie zboża z glutenem z diety. Bez dociekania czy to właśnie one są przyczyną dolegliwości. A przecież może okazać się, że problem tkwi gdzie indziej i inna, niezdiagnozowana choroba rozwija się bezkarnie w organizmie. Poza tym trzeba pamiętać, że odpowiednie zbilansowanie diety bezglutenowej to dość duże wyzwanie. Poprzestając na wyeliminowaniu glutenu bez żadnych badań i zamienników bogatych w składniki odżywcze, można osiągnąć odwrotny efekt. Jak tego uniknąć? W tym artykule podpowiem Ci, jakie badania warto wziąć pod uwagę przed wyeliminowaniem glutenu na własną rękę (przy czym pamiętaj, że jest to artykuł o charakterze informacyjnym, który nie zastąpi konsultacji z lekarzem).
Mówienie o tym, żeby najpierw zrobić badania, nie jest wymądrzaniem się czy złośliwością. Kolejność nie jest przypadkowa.
Jeśli najpierw wykluczysz gluten z diety, robienie badań traci sens. Dlaczego? Poświęcisz swój czas, wydasz pieniądze, a i tak jest duże ryzyko, że wyniki wyjdą zafałszowane. Dlatego dla własnego dobra najpierw postaw na diagnostykę.
Klasyczna postać celiakii występuje stosunkowo rzadko (najczęściej u dzieci, kobiet w ciąży, osób starszych). Z pozoru jest łatwa do zdiagnozowania, ponieważ towarzyszą jej objawy zespołu złego wchłaniania (m.in. biegunki wodniste lub tłuszczowe, niezamierzona utrata masy ciała, utrata apetytu, bóle brzucha). Jednak w praktyce często pozostaje niezdiagnozowana i mylona z alergią pokarmową czy zespołem jelita drażliwego (IBS).
U większości chorych występuje celiakia nieklasyczna bez objawów zespołu złego wchłaniania. W przebiegu tej choroby pojawiają się przede wszystkim objawy pozajelitowe, które nie zawsze są łączone z problemem w przewodzie pokarmowym. Do objawów celiakii nieklasycznej zaliczają się m.in.:
Objawy mają różny stopień nasilenia. Zmiany hormonalne, silny stres, infekcja o ciężkim przebiegu, zabieg chirurgiczny czy ciąża mogą je zaostrzyć. Co zrobić, gdy zaobserwujesz niepokojące sygnały? Diagnostyka celiakii obejmuje badania serologiczne z krwi i biopsję jelita cienkiego.
Za złoty standard w badaniach krwi uważa się oznaczenie stężenia przeciwciał klasy IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG).
Oprócz oznaczenia stężenia przeciwciał klasy IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej lekarz może zlecić badanie całkowitego poziomu przeciwciał IgA. Jeśli jest on poniżej normy, konieczne mogą być dalsze badania. Wspomniane przeciwciała są charakterystyczne dla celiakii, ale od 6 do 22% chorych w ogóle ich nie wytarza. W związku z tym do pełnego rozpoznania celiakii konieczna jest biopsja jelita cienkiego.
W diagnostyce celiakii wykorzystuje się również badania genetyczne. Tak naprawdę możesz od nich zacząć, jeśli podejrzewasz u siebie celiakię. U 96% osób z celiakią stwierdza się allele II klasy układu HLA kodujące antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Ich brak praktycznie wyklucza celiakię i ryzyko jej pojawienia się w przyszłości. Choć jest też druga strona medalu – ich obecność nie oznacza, że na 100% chorujesz (lub zachorujesz) na celiakię. Mówi jedynie o predyspozycji genetycznej do tej choroby.
To, że nie masz celiakii, nie oznacza, że dieta bezglutenowa nie jest dla Ciebie. Ostatnio coraz więcej mówi się o innym problemie – nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (ang. non coeliac gluten/wheat sensitivity). Objawy, które jej towarzyszą, przypominają te, które obserwuje się przy zespole jelita drażliwego. Do tego dochodzą objawy pozajelitowe, które pojawiają się kilka godzin lub dni po spożyciu glutenu i dość szybko ustępują po jego wyeliminowaniu z diety.
Objawy, które mogą świadczyć o nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten to:
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten nie ma podłoża genetycznego, dlatego badania genetyczne nic tu nie dadzą. Co możesz zrobić, gdy podejrzewasz u siebie tego typu problem? Niestety, na ten moment nie odkryto żadnych specyficznych markerów tej nadwrażliwości.
U osób, które na nią cierpią, często stwierdza się tzw. przeciwciała antygliadynowe starego typu (AGA IgG lub IgA), których nie stosuje się już w diagnostyce celiakii i alergii na pszenicę. Jednak ich występowanie nie jest regułą, dlatego nie można nazwać ich złotym standardem w diagnostyce nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten.
Na ten moment słusznym rozwiązaniem w przypadku podejrzenia tego rodzaju nadwrażliwości wydaje się dieta eliminacyjna. Na około 2 tygodnie wyeliminuj produkty z glutenem z jadłospisu. Następnie wprowadzaj je stopniowo do diety i obserwuj reakcję organizmu.
Gluten występuje nie tylko w pszenicy. Jest obecny także w jęczmieniu i życie (a także owsie, który jest nim zanieczyszczony). Jednak może okazać się, że w Twoim przypadku tylko pszenica stanowi problem i nie musisz rezygnować ze wszystkich zbóż z glutenem.
Oprócz celiakii czy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten problemem może być alergia na pszenicę. Jeśli tak jest, Twój układ immunologiczny uzna pszenicę za wrogi alergen. Dojdzie do uwolnienia przeciwciał IgE i histaminy, które odpowiadają za: pokrzywkę, skurcz oskrzeli, wodnisty katar, wymioty, biegunkę, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Objawy różnią się w zależności od wieku. U osób dorosłych najczęściej obserwuje się: biegunki, obrzęk naczynioruchowy i pokrzywka.
Jak upewnić się, że dieta bezglutenowa nie jest konieczna, bo problemem jest wyłącznie pszenica? Badania laboratoryjne polegające na wykryciu obecności przeciwciał IgE we krwi mają ograniczone znaczenie diagnostyczne. W związku z tym zaleca się zastosowanie diety eliminacyjnej, aby ocenić reakcję organizmu na pszenicę.
Objawy celiakii czy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten mogą być mylone z tymi, które towarzyszą zespołowi jelita drażliwego (IBS) czy zespołowi przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). W związku tym może okazać się, że to nie gluten, a FODMAP (czyli grupa krótkołańcuchowych węglowodanów słabo wchłanianych, szybko fermentujących, o wysokim ciśnieniu osmotycznym) stanowi Twój problem. Jak się o tym przekonać?
Szacuje się, że SIBO wystepuje u 25% osób dorosłych. Badania sugerują, że w grupie ryzyka znajdują się kobiety chorujące na endometriozę. W związku z tym warto pomyśleć o diagnostyce w kierunku SIBO, zamiast wprowadzać od razu dietę bez glutenu.
W diagnostyce SIBO wykorzystuje się test wodorowo-metanowy. Samo badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne, ponieważ wykorzystuje się do niego wydychane powietrze. Jednak trzeba poświęcić trochę czasu i energii, aby się do niego dobrze przygotować. Już na tydzień przed zrobieniem testu zaleca się odstawienie probiotyków, środków przeczyszczających i leków prokinetycznych (pamiętaj, aby najpierw skonsultować to z lekarzem). Na tym nie kończą się przygotowania – szczegółowe informacje na temat właściwego przygotowania powinnaś otrzymać po zapisaniu się na test.
Diagnostyka IBS jest nieco bardziej skomplikowana. Na ten moment nie istnieją żadne konkretne badania w kierunku zespołu jelita drażliwego. Diagnostyka opiera się na wnikliwej obserwacji organizmu i Kryteriach Rzymskich IV.
Według wspomnianych kryteriów IBS rozpoznaje się w przypadku nawracającego bólu brzucha występującego przynajmniej 1 raz w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące. Jest to ból, który spełnia minimum 2 z poniższych kryteriów:
Zdaję sobie sprawę, że poruszony przeze mnie temat to wierzchołek góry lodowej. Każdy przypadek wystąpienia objawów żołądkowo-jelitowych powinien być rozpatrywany osobno. Istnieje szereg innych badań, które mogą okazać się zasadne. Przy czym moim celem nie było opisanie tu wszystkich badań, bo wyszłaby z tego cała książka. To, na co chciałam zwrócić uwagę to fakt, że dieta bezglutenowa nie zawsze jest złotym środkiem. Zanim wprowadzisz ją na własną rękę, upewnij się, że to właśnie gluten jest problemem.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapisz się na mój darmowy newsletter.
Kawa to drugi towar handlowy na świecie (zaraz po ropie naftowej). Nazywa się ją „płynnym złotem” i nie chodzi tu wyłącznie o finanse. Mała czarna
Nie ma co ukrywać – chyba każda kobieta, która choruje na endometriozę, zgodzi się z tym, że jest to wyjątkowo wredne schorzenie. Tym bardziej że